TP HCM xây dựng phương án huy động vốn làm các tuyến metro

Đoàn tàu đầu tiên của tuyến Metro số 1 (Bến Thành - Suối Tiên) đã chính thức chạy thử nghiệm trên toàn tuyến, tại khu vực gần Nhà ga ngầm Ba Son, TP HCM. Trong kế hoạch phát triển, Thành phố đã đề xuất giữ lại phần gia tăng thu ngân sách để tái đầu tư cho hệ thống đường sắt đô thị.

Theo thông tin từ UBND TP HCM, nhu cầu và cấu trúc nguồn vốn cho Đề án phát triển hệ thống đường sắt đô thị TP. Hồ Chí Minh đến năm 2035 được dự đoán là hơn 37,4 tỷ USD. Trong giai đoạn 2026 - 2030, tổng nhu cầu vốn là 22,3 tỷ USD, trong đó ngân sách Thành phố đóng góp 7,18 tỷ USD (bao gồm phát triển TOD 2,71 tỷ USD), phát hành trái phiếu chính quyền địa phương 6,88 tỷ USD, dự kiến hỗ trợ từ Trung ương là 6,48 tỷ USD và vốn BT trả chậm 1,76 tỷ USD.

Trong giai đoạn 2031 - 2035, nhu cầu vốn dự kiến vào khoảng 15,15 tỷ USD, với 9,54 tỷ USD từ ngân sách Thành phố (trong đó 3,78 tỷ USD từ phát triển TOD), hỗ trợ từ Trung ương là 3,19 tỷ USD và vốn BT trả chậm là 2,41 tỷ USD.

Ngoài ra, trong dự thảo Quy hoạch TP HCM giai đoạn 2021-2030 và tầm nhìn đến năm 2050, thành phố đã xác định tổng nhu cầu vốn đầu tư công trung hạn cho giai đoạn 2026 - 2030 là khoảng 62,59 tỷ USD, với khoản đầu tư cho Đề án phát triển hệ thống đường sắt đô thị chiếm gần 35%. Điều này cho thấy vốn cần thiết cho Đề án là rất lớn, ảnh hưởng đáng kể đến kế hoạch đầu tư công từ năm này sang năm khác của thành phố.

UBND TP HCM cũng lưu ý rằng việc phân bổ vốn đầu tư công giữa các lĩnh vực sẽ khiến tỷ trọng vốn dành cho ngành giao thông đường sắt tăng đột biến, không phản ánh một cách tổng thể sự cân đối của ngân sách cho các lĩnh vực khác như y tế, giáo dục, văn hóa, môi trường và khoa học công nghệ. Để có cái nhìn chính xác về hiệu quả của Đề án, cần xây dựng một cơ chế đánh giá riêng biệt, không áp dụng vào các chỉ tiêu đánh giá chung của kế hoạch đầu tư công hàng năm.

Thành phố cho biết nhu cầu vốn cho các dự án là rất lớn, và nguồn thu ngân sách địa phương hiện tại chưa đủ đáp ứng, do đó cần khai thác thêm từ nhiều nguồn khác nhau, bao gồm cả vốn vay. Hiện, thành phố đang thực hiện các dự án ODA với quy mô vay lớn, đồng thời tiếp tục phát triển hệ thống đường sắt đô thị. Do đó, tổng mức vay và bội chi ngân sách hàng năm cần phải được Quốc hội và Chính phủ xem xét, điều chỉnh để đáp ứng đủ nhu cầu vay vốn hàng năm trong thời gian tới.

Hiện tại, các khoản gia tăng thu ngân sách trung ương được phân chia theo tỷ lệ giữa ngân sách Trung ương (79%) và ngân sách địa phương (21%). Phần tăng thu này sẽ được điều tiết về ngân sách Trung ương và Ủy ban Thường vụ Quốc hội quyết định khoản thưởng vượt dự toán cho các khoản thu này.

Vì lý do này, TP HCM đã đề xuất giữ lại số thu ngân sách trung ương phát sinh từ các nguồn thu phân chia giữa ngân sách trung ương và ngân sách thành phố nhằm phục vụ cho Đề án đường sắt đô thị. Việc giữ lại phần tăng thu này vẫn đảm bảo tỷ lệ 79% cho ngân sách Trung ương theo dự toán đã giao. Tất cả khoản tăng thu sẽ chỉ được sử dụng cho việc thực hiện Kết luận số 49-KL/TW của Bộ Chính trị liên quan đến định hướng phát triển giao thông vận tải đường sắt Việt Nam đến năm 2030, với tầm nhìn đến năm 2045.

Thành phố cũng dự định tạo ra nguồn thu từ việc đấu giá các khu đất nhằm phát triển mô hình TOD xung quanh các nhà ga của tuyến metro số 1, số 2, số 3, số 4 và số 5. Các nguồn vốn hỗ trợ từ ngân sách trung ương cho TP HCM cũng sẽ được đầu tư vào các dự án đường sắt đô thị nhằm phát triển trong tương lai, có tính chất liên vùng và kết nối với các khu vực lân cận.

Về mặt đầu tư từ ngân sách thành phố, tùy thuộc vào tiến độ thực hiện từng dự án, thành phố dự kiến sẽ sử dụng từ 10% đến 40% nguồn vốn đầu tư công hàng năm để ưu tiên cho Đề án phát triển hệ thống đường sắt đô thị. Ngoài ra, thành phố cũng sẽ khai thác các nguồn vốn vay từ phát hành trái phiếu chính quyền địa phương, vay từ các tổ chức tài chính trong nước, và các tổ chức nước ngoài thông qua nguồn vay của Chính phủ để đầu tư cho các dự án này.