TP.HCM rà soát quỹ nhà, đất trống để sử dụng cho tái định cư

Sở Tài nguyên và Môi trường TP.HCM vừa ban hành văn bản gửi UBND TP.HCM, yêu cầu đảm bảo quỹ đất cho nhà ở tái định cư khi Nhà nước thực hiện thu hồi đất trên địa bàn thành phố. Trong văn bản này, Sở đề xuất UBND TP.HCM chỉ đạo TP. Thủ Đức cùng 21 quận, huyện rà soát các khu đất lãng phí, khu đất trống và quỹ đất công để bố trí nhà ở tái định cư.

Nhu cầu về nhà ở tái định cư tại TP.HCM hiện rất lớn. Sở Tài nguyên và Môi trường cho biết tình trạng thiếu quỹ đất để bố trí tái định cư cho các hộ dân đã ảnh hưởng nghiêm trọng đến công tác bồi thường, hỗ trợ và tiến độ bàn giao mặt bằng của các dự án. Trong kế hoạch đến năm 2030, TP.HCM dự kiến di dời 6.500 nhà trên và ven kênh rạch, tuy nhiên, tính đến hết quý 2/2024, chỉ mới di dời được 983 căn, đạt 15% mục tiêu đề ra.

Hiện tại, TP.HCM đang triển khai một số dự án trọng điểm và cấp bách cần phê duyệt ngay phương án bồi thường, tái định cư như dự án đầu tư xây dựng đường Vành đai 2, cải tạo rạch Xuyên Tâm và dự án nạo vét, xây dựng hạ tầng cải tạo môi trường bờ Bắc kênh Đôi. Do đó, nhu cầu về nhà ở tái định cư rất cấp thiết. Cụ thể, dự án nạo vét bờ Bắc Kênh Đôi (quận 8) cần 680 căn, và dự án rạch Xuyên Tâm yêu cầu tái định cư cho người dân tại 16 khu đất rải rác ở các quận như Bình Thạnh, quận 10, quận 12 và TP. Thủ Đức. Dự án cải tạo rạch Tham Lương – Bến Cát – rạch Nước Lên cũng gặp khó khăn trong bố trí tái định cư cho gần 4.000 hộ dân.

Theo Sở Tài nguyên và Môi trường, khó khăn lớn nhất trong việc bồi thường và giải phóng mặt bằng tại một số dự án là do nhiều địa phương thiếu chủ động trong việc chuẩn bị quỹ đất ở cho tái định cư. Hệ quả là khi thực hiện giải phóng mặt bằng cho dự án, địa phương không còn quỹ đất để tái định cư tại chỗ, buộc phải chuyển nhà ở cho người dân tại những khu vực khác.

Sự thiếu thốn đất tái định cư cùng sự chậm trễ trong bồi thường, hỗ trợ cũng dẫn đến nhiều mâu thuẫn, tranh chấp giữa người dân và chính quyền địa phương, cũng như giữa họ và các chủ đầu tư dự án. Nhiều trường hợp người dân đã không đồng ý di dời, gây cản trở cho việc thi công dự án và làm mất an ninh trật tự.

Thêm vào đó, việc bố trí tái định cư vẫn chưa đáp ứng được nhu cầu và nguyện vọng của người dân; điều này gây khó khăn trong các công tác bồi thường và hỗ trợ. Sở Tài nguyên và Môi trường đã kiến nghị giao cho Sở Xây dựng làm đơn vị chủ trì, phối hợp với Sở Tài nguyên và Môi trường cùng các đơn vị liên quan để lập và thực hiện dự án tái định cư, đồng thời yêu cầu các cơ quan quản lý báo cáo về tiến độ thực hiện cho thành phố.

Trong bối cảnh này, Sở Xây dựng TP.HCM đã tiến hành lập kế hoạch di dời toàn bộ các nhà trên và ven sông, kênh, rạch. Tính đến nay, trong tổng số 48.143 căn nhà trên và ven sông, kênh, rạch, TP.HCM đã thực hiện bồi thường, giải phóng mặt bằng cho 1.149 căn, đang tiếp tục thực hiện cho 243 căn. Vẫn còn tới 46.452 căn nhà chưa có phương án bồi thường và hỗ trợ tái định cư.

Dự kiến, thành phố sẽ có 8.157 căn nhà ở xã hội phục vụ cho việc tái định cư khi tiến hành di dời 46.452 căn nhà hiện có. Sở Xây dựng cho biết UBND TP.HCM cần có một đề án tổng thể để di dời toàn bộ nhà trên và ven sông, kênh, rạch. Bên cạnh đó, cũng cần giao cho các địa phương thực hiện điều tra xã hội học và thống kê các dữ liệu liên quan.

Theo số liệu từ Sở Xây dựng, TP.HCM hiện có 11.042 căn hộ và nền đất đang bỏ hoang, bao gồm 8.938 căn hộ và 2.104 nền đất. Chẳng hạn, khu tái định cư Bình Khánh ở quận 2 (nay là TP.Thủ Đức) có gần 4.000 căn hộ được hoàn thành từ năm 2015 nhưng vẫn không có người ở trên diện tích 38,4 ha.

Tại huyện Bình Chánh, khu tái định cư Vĩnh Lộc B với hơn 529 nền đất và 45 block chung cư gồm 1.939 căn hộ đã được xây dựng đồng bộ từ năm 2011 nhưng vẫn chưa có người ở. UBND TP.HCM đã đưa ra ba hướng giải quyết cho số lượng nhà và đất này.

Thứ nhất, phân bổ cho quận, huyện để phục vụ tái định cư cho các dự án chỉnh trang đô thị, công ích là 3.426 căn hộ và nền đất.

Thứ hai, có kế hoạch bán đấu giá 5.063 căn hộ và nền đất.

Thứ ba, dành 2.881 căn hộ và nền đất để phục vụ cho những trường hợp khẩn cấp như cháy nổ, sạt lở bờ sông, kênh rạch, hoặc di dời những hộ dân sống trong các chung cư có nguy cơ đổ sập.

Theo các cơ quan chức năng, việc quản lý và sử dụng đất chưa thực sự đạt hiệu quả. Nhiều khu đất công bị bỏ trống, sử dụng không đúng mục đích, trong khi đất xen kẹt vẫn chưa được khai thác, gây lãng phí nguồn lực đất đai.

Việc thiếu chính sách và cơ chế đủ mạnh để khuyến khích các doanh nghiệp đầu tư vào xây dựng nhà ở tái định cư cũng là một trong những lý do quan trọng cho vấn đề này.