Quốc hội chốt đầu tư đường sắt tốc độ cao Bắc Nam

Nghị quyết đã được thông qua vào chiều ngày 30/11 với sự tán thành của 443/454 đại biểu có mặt; 7 người không đồng ý và 4 người không tham gia biểu quyết.

Dự án có tổng chiều dài lên tới 1.541 km, bắt đầu tại ga Ngọc Hồi (Hà Nội) và kết thúc tại ga Thủ Thiêm (TP HCM). Tuyến đường sẽ đi qua 20 tỉnh thành, bao gồm Hà Nội, Hà Nam, Nam Định, Ninh Bình, Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Bình, Quảng Trị, Huế, Đà Nẵng, Quảng Nam, Quảng Ngãi, Bình Định, Phú Yên, Khánh Hòa, Ninh Thuận, Bình Thuận, Đồng Nai và TP HCM.

Toàn bộ tuyến sẽ được xây mới với khổ ray đôi 1.435 mm, có tốc độ thiết kế 350 km/h và tải trọng 22,5 tấn/trục. Dự án này sẽ bao gồm 23 ga hành khách và 5 ga hàng hóa, phục vụ cho việc vận chuyển hành khách cũng như yêu cầu lưỡng dụng cho quốc phòng và an ninh. Dự kiến tổng mức đầu tư khoảng 1,713 triệu tỷ đồng (tương đương 67 tỷ USD) từ ngân sách nhà nước và các nguồn vốn hợp pháp khác trong các kỳ đầu tư công trung hạn.

Quốc hội yêu cầu lập báo cáo nghiên cứu khả thi vào năm 2025, với mục tiêu cơ bản hoàn thành dự án vào năm 2035. Dự kiến tổng nhu cầu sử dụng đất cho dự án lên tới 10.800 ha, đồng thời khoảng 120.836 người sẽ cần được tái định cư.

Chính phủ đã tính toán những lợi ích kinh tế trực tiếp và gián tiếp rất lớn từ dự án, tuy nhiên không đưa vào các nguồn thu và hiệu quả tài chính. Doanh thu để hoàn vốn chủ yếu dựa vào nguồn thu từ vận tải và khai thác thương mại, nhằm đảm bảo chi phí vận hành, bảo trì thiết bị và trả phí hạ tầng cho Nhà nước.

Thủ tướng Chính phủ được phép phát hành trái phiếu để huy động vốn cho dự án nếu ngân sách không đáp ứng tiến độ. Ngoài ra, có thể huy động vốn từ nguồn ODA và các khoản vay ưu đãi mà không phải lập đề xuất; cũng như áp dụng các quy định của nhà tài trợ nước ngoài nếu pháp luật Việt Nam chưa có quy định hoặc có quy định khác.

Thủ tướng cũng được sử dụng nguồn tăng thu và tiết kiệm chi ngân sách trung ương hàng năm, cùng với việc điều chỉnh kế hoạch đầu tư công để bố trí vốn cho dự án, mà không cần thẩm định khả năng cân đối vốn theo Luật Đầu tư công.

Quốc hội cho phép UBND cấp tỉnh thực hiện lập và điều chỉnh quy hoạch phân khu, quy hoạch chi tiết các khu vực lân cận ga đường sắt để xác định vị trí, kích thước và diện tích đất cần thu hồi. Tại khu vực này, UBND cấp tỉnh có thể điều chỉnh chức năng sử dụng các khu đất nhằm khai thác có hiệu quả quỹ đất và giá trị gia tăng từ đất.

HĐND cấp tỉnh được phép dùng ngân sách địa phương để bồi thường và hỗ trợ tái định cư theo quy hoạch vùng lân cận ga đường sắt, nhằm tạo quỹ đất để đấu giá phát triển đô thị theo quy định. 50% số tiền thu được từ khai thác quỹ đất vùng phụ cận ga sẽ được giữ lại cho địa phương và số còn lại được nộp vào ngân sách trung ương.

Các tỉnh cũng được phép điều chỉnh trữ lượng khai thác và kéo dài thời gian khai thác mỏ, thành lập công suất cho các mỏ khoáng sản phục vụ vật liệu xây dựng theo nhu cầu dự án mà không cần thực hiện thủ tục điều chỉnh quy hoạch tỉnh. Quy định này áp dụng cho mỏ khoáng sản đã có giấy phép và đang hoạt động.

Đối với các mỏ khoáng sản chưa có giấy phép khai thác nhưng nằm trong hồ sơ khảo sát vật liệu xây dựng phục vụ dự án, UBND cấp tỉnh có quyền điều chỉnh và bổ sung vào phương án quản lý thuộc quy hoạch tỉnh mà không cần thủ tục điều chỉnh quy hoạch.

Nghị quyết cũng cho phép các tổ chức và cá nhân khai thác khoáng sản phục vụ dự án không cần thực hiện thủ tục cấp giấy phép khai thác cho những mỏ nằm trong hồ sơ khảo sát vật liệu xây dựng; cũng không cần lập dự án đầu tư khai thác mà chỉ cần cam kết bảo vệ môi trường.

Với các mỏ đã khai thác hết trữ lượng, chủ đầu tư có thể đề xuất UBND cấp tỉnh bổ sung các mỏ mới vào hồ sơ khảo sát vật liệu xây dựng phục vụ dự án.

Chính phủ sẽ chọn ra doanh nghiệp thực hiện chuyển giao công nghệ phục vụ cho dự án, lựa chọn thông qua việc đấu thầu hạn chế hoặc chỉ định thầu. Doanh nghiệp tham gia dự án sẽ nhận được các ưu đãi tương tự như doanh nghiệp công nghệ cao trong thời gian thực hiện nhiệm vụ khoa học và công nghệ. Tổ chức, cá nhân đào tạo nguồn nhân lực công nghệ cao cũng sẽ nhận được ưu đãi.

Quốc hội cho phép Chính phủ đưa ra tiêu chí lựa chọn các tổ chức, doanh nghiệp nhà nước hoặc doanh nghiệp Việt Nam khác thực hiện nhiệm vụ cung cấp dịch vụ và hàng hóa cho ngành đường sắt. Thủ tướng sẽ quyết định danh mục dịch vụ và hàng hóa này.

Các tổng thầu và nhà thầu phải ưu tiên sử dụng các sản phẩm, dịch vụ có thể được cung cấp trong nước. Đối với các gói thầu quốc tế, hồ sơ mời thầu sẽ phải cam kết về việc chuyển giao công nghệ và đào tạo nhân lực cho đối tác Việt Nam. Các cấp có thẩm quyền có thể quyết định phân chia dự án thành các dự án thành phần để dễ quản lý hơn.

Trong thời gian giữa các kỳ họp Quốc hội, Thường vụ Quốc hội sẽ điều chỉnh chủ trương đầu tư cho dự án, trừ những trường hợp tăng tổng mức đầu tư.