Hướng tuyến đường sắt tốc độ cao có đang 'vòng' qua Nam Định?

Do vị trí ga ở phía Đông so với trục Bắc - Nam, việc định hình tuyến đường qua khu vực Nam Định sẽ rất khó để đạt tiêu chí vạch ra.

Chính phủ đã trình hồ sơ cho Quốc hội về dự án xây dựng đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam. Theo báo cáo nghiên cứu tiền khả thi (NCTKT), tuyến đường mới dài 1.541km, khổ 1.435mm, thiết kế tốc độ tối đa là 350 km/h, với trọng tải 22,5 tấn trên mỗi trục.

Một vấn đề đang nhận được sự chú ý từ dư luận là tuyến đường sắt này sẽ đi qua tỉnh Nam Định, với ga nằm gần trung tâm thành phố Nam Định. Tuy nhiên, nhiều ý kiến cho rằng hướng tuyến như vậy có thể bị coi là "vòng", điều này có thể làm gia tăng chi phí đầu tư và vận hành. Họ cũng nhấn mạnh rằng điều này không phù hợp với chỉ đạo của Thủ tướng Phạm Minh Chính và Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà, liên quan đến việc "bảo đảm hướng tuyến thẳng nhất có thể."

Theo báo cáo NCTKT, ga Phủ Lý sẽ được xây dựng tại xã Liêm Tuyền và xã Liêm Tiết, TP. Phủ Lý, gần nút Liêm Tuyền, phía Đông đường bộ cao tốc. Sau ga Phủ Lý, tuyến sẽ đi theo hướng đường sắt hiện tại và QL21 về phía TP Nam Định. Tại Nam Định, ga sẽ nằm tại xã Mỹ Hưng, huyện Mỹ Lộc, gần ga Đặng Xá của đường sắt hiện hữu.

Sau ga Nam Định, tuyến sẽ tiếp tục hướng về Ninh Bình, vượt sông Đáy tại khu vực phía Đông khu công nghiệp Khánh Phú (TP Ninh Bình). Tại Nam Định, sẽ có một trạm tại xã Vĩnh Hào, huyện Vụ Bản, để dồn dịch các phương tiện bảo trì và lưu trữ vật tư, vật liệu cho khu vực Nam Định - Ninh Bình.

Hướng tuyến được nghiên cứu phải đảm bảo các yếu tố: phù hợp với quy hoạch quốc gia, vùng và tỉnh; đáp ứng yêu cầu về điểm khống chế; việc giảm chiều dài giữa các điểm khống chế tối thiểu nhất có thể; và tuân thủ yêu cầu kỹ thuật của tuyến.

Đồng thời, hướng tuyến cũng cần phải tương thích với địa hình khu vực, hạn chế việc đi qua những vùng nhạy cảm về môi trường tự nhiên và xã hội, các di tích lịch sử và thắng cảnh. Việc giảm thiểu khối lượng giải phóng mặt bằng cùng với tránh các khu vực dân cư đông đúc cũng được xem là rất quan trọng.

Về vị trí ga của đường sắt tốc độ cao, nghiên cứu đề xuất cần dựa trên các nguyên tắc cơ bản: phù hợp với tình hình thực tế, quy hoạch phát triển của địa phương; dễ dàng tiếp cận trung tâm đô thị và các khu vực quy hoạch có tiềm năng phát triển; và khả năng kết nối tốt với hệ thống giao thông công cộng và phương tiện hiện có.

Giới chuyên môn cho rằng ga là điểm khống chế quan trọng trên tuyến đường sắt tốc độ cao. Giữa các nhà ga, hướng tuyến cần được nghiên cứu để đáp ứng các tiêu chí kỹ thuật một cách phù hợp nhất với tốc độ thiết kế.

Với hướng tuyến đường sắt tốc độ cao đi qua tỉnh Nam Định, tư vấn đã chỉ ra rằng vị trí ga nằm ở phía Đông so với trục Bắc - Nam sẽ làm cho hướng tuyến bị "vòng", khó mà đáp ứng được tiêu chí "thẳng nhất có thể." Tuy nhiên, vị trí ga Nam Định đã được nghiên cứu kỹ lưỡng và xác định là phù hợp với quy hoạch ngành quốc gia, quy hoạch vùng và địa phương; đồng thời cũng đáp ứng các yêu cầu kinh tế và kỹ thuật của tuyến.

Tọa lạc tại ga Nam Định, ngoài việc phục vụ cho nhu cầu vận tải trong tỉnh, tuyến đường này còn tạo cầu nối cho khu vực lân cận như Thái Bình, Hưng Yên, với quy mô dân số lên đến khoảng 4 triệu người.

Tư vấn nhận định rằng nếu hướng tuyến không đi qua tỉnh Nam Định thì sẽ không khai thác được hiệu quả kết nối, không phù hợp với các quy hoạch đã được thông qua.

Ngoài ra, việc hướng tuyến "vòng" qua Nam Định sẽ mang lại hiệu quả về vận tải, do khu vực này là trung tâm công nghiệp dệt may, có dân cư đông và nhu cầu đi lại lớn. Thiết lập ga tại Nam Định sẽ tạo điều kiện liên kết thuận lợi với các tuyến đường sắt. Bên cạnh tuyến đường sắt hiện có, đường sắt tốc độ cao trong tương lai sẽ kết nối với tuyến đường sắt ven biển Nam Định - Thái Bình - Hải Phòng - Quảng Ninh (theo quy hoạch mạng lưới đường sắt giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050), qua đó kết nối các tỉnh duyên hải phía Bắc với tuyến đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam, nâng cao hiệu quả vận tải.

Ga Nam Định không chỉ là một điểm giao thông quan trọng của tỉnh mà còn là nút kết nối với các huyện lân cận vùng đồng bằng sông Hồng như Thái Bình, Hưng Yên, nơi có hàng triệu người sinh sống. Do đó, ga Nam Định giữ vai trò kết nối hành lang Bắc - Nam với khu vực đồng bằng sông Hồng. Trong giai đoạn nghiên cứu và cập nhật hướng tuyến đường sắt tốc độ cao, Bộ Giao thông Vận tải đã phối hợp chặt chẽ với các địa phương dọc tuyến, và kết quả khảo sát gần đây đã tối ưu hóa hướng tuyến, giảm chiều dài toàn tuyến khoảng 4km.

Hướng tuyến này đã được báo cáo các cơ quan có thẩm quyền, cũng như được cập nhật trong quy hoạch tỉnh mà Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã thẩm định và phê duyệt, cho thấy rằng hướng tuyến đã trải qua quá trình nghiên cứu kỹ lưỡng để tối ưu hóa theo tiêu chí "thẳng nhất có thể." Nếu có điều chỉnh hướng tuyến, sẽ không đáp ứng được yêu cầu về sự phù hợp với quy hoạch cùng với các tiêu chí liên quan đến vị trí ga và hướng tuyến. Thế nhưng trong giai đoạn triển khai tiếp theo, dựa vào các số liệu khảo sát chi tiết, hướng tuyến có thể được xem xét điều chỉnh cục bộ nếu cần thiết.