Đường sắt nhẹ LRT mà Sun Group đề xuất tại TP HCM 'đáp án xanh' cho giao thông đô thị và kết nối liên vùng

Thị trường tiêu thụ đường sắt nhẹ (LRT) trên toàn cầu được dự báo sẽ đạt giá trị 212,04 tỷ USD vào năm 2031.

Theo dự đoán của Asia Pacific Rail, đến năm 2050, tỷ lệ dân số sống tại các khu vực đô thị sẽ chiếm tới 68%, điều này tạo ra áp lực lớn lên cơ sở hạ tầng đô thị, đặc biệt trong lĩnh vực giao thông vận tải. Nhiều quốc gia đã bắt tay vào việc phát triển đường sắt đô thị để ứng phó với tình trạng này. Không chỉ riêng Mỹ, Úc và các nước châu Âu, mà hầu hết các quốc gia hàng đầu ở Đông Nam Á cũng đã đầu tư vào hạ tầng đường sắt, đặc biệt là LRT từ rất sớm.

Philippines đã xây dựng tuyến LRT đầu tiên tại thủ đô Manila cách đây 40 năm, hiện tại toàn bộ Manila đã có hơn 37 km LRT hoạt động, phục vụ hơn 305.000 lượt hành khách mỗi năm.

Singapore cũng đã xây dựng hệ thống LRT từ năm 1987, với tổng chiều dài hơn 30 km và phục vụ khoảng 184.000 hành khách hàng ngày. Malaysia đã đưa vào hoạt động tuyến LRT Kelana Jaya Line từ năm 1998, hiện nay dài hơn 46 km và phục vụ khoảng 222.000 lượt khách mỗi ngày. Tổng chiều dài hệ thống LRT tại Malaysia hiện đạt khoảng 91,5 km.

Indonesia đã quyết định đầu tư vào LRT nhằm giảm thiểu vấn đề tắc đường và ô nhiễm không khí tại thủ đô Jakarta. Năm 2023, quốc gia này chính thức đưa vào hoạt động tuyến LRT đầu tiên trị giá hơn 2 tỷ USD, kết nối Đại Jakarta (bao gồm Jakarta và ba đô thị vệ tinh Tây Java, Bekasi và Depok) dài 41,2 km. Thái Lan, bên cạnh việc phát triển hạ tầng MRT và BTS, cũng lên kế hoạch xây dựng tuyến LRT tại đô thị vệ tinh Khon Kaen vào năm 2025.

Theo báo cáo từ Hiệp hội Giao thông Quốc tế UITP, tính đến năm 2021, toàn cầu đã có khoảng 16.000 km LRT hoạt động, phục vụ 14,662 triệu lượt hành khách. Hiện có 404 thành phố trên thế giới có ít nhất một tuyến LRT đang hoạt động, với trung bình mỗi năm có khoảng 6,7 tuyến mới được mở. Thị trường LRT toàn cầu hiện được định giá 101,9 tỷ USD vào năm 2023 và dự kiến sẽ đạt 212,04 tỷ USD vào năm 2031, với tốc độ tăng trưởng hàng năm ước tính gần 13% từ năm 2024 đến 2031.

Hệ thống LRT được mở rộng rộng rãi do các chuyên gia Ba Lan cho rằng đây là giải pháp di chuyển hiệu quả, hợp lý cho các đô thị lớn và vừa, đồng thời giúp giảm tốc độ gia tăng số lượng phương tiện cơ giới.

Những tuyến đường phố kết hợp giữa đường bộ và đường sắt nhẹ LRT đã được áp dụng tại nhiều thành phố trên thế giới, như tuyến LRT tại Toronto, Canada.

Ngoài việc chở được nhiều hành khách hơn so với xe buýt hay xe khách, LRT cũng an toàn hơn và thân thiện với môi trường nhờ sử dụng điện thay vì nhiên liệu hóa thạch. Hiệp hội Vận tải Công cộng Hoa Kỳ (APTA) đã chỉ ra rằng, mỗi người đi tàu điện thay vì lái ô tô trong một năm sẽ giúp giảm 9 pound khí thải hydrocarbon, 5 pound nitros oxide và 62,5 pound carbon monoxide. Một đoàn tàu điện phát thải carbon monoxide và hydrocarbon ít hơn gần 99% so với một chiếc ô tô trong cùng quãng đường di chuyển.

Theo quan điểm của ông Corentin Wauters, Giám đốc mảng đường sắt của Hiệp hội Giao thông Quốc tế: "đường sắt nhẹ đóng vai trò quan trọng trong việc kết nối các thành phố, đồng thời phục vụ như một giải pháp hỗ trợ cho các tuyến đường sắt truyền thống và đường bộ. Hệ thống này được hành khách yêu thích nhờ tính an toàn, tiện nghi, mức giá hợp lý và khả năng tiếp cận. Đặc biệt, đối với đô thị, nó giúp tăng cường liên kết với các khu ngoại ô, có thể bố trí không gian xanh dọc tuyến đường trong khi vẫn giảm phát thải carbon."

Hệ thống LRT được phát triển với nhiều loại hình như chạy trên cao, dưới mặt đất và ngầm mà không cần xây dựng hàng rào, điều này giúp tiết kiệm chi phí đầu tư. Một nghiên cứu tại Canada chỉ ra rằng, chi phí đầu tư cho LRT chỉ bằng khoảng một nửa so với tàu điện ngầm. Đặc biệt, LRT còn có thể kết hợp những trải nghiệm du lịch hấp dẫn.

Với những lợi ích nổi bật, không ngạc nhiên khi nhiều quốc gia gần đây đã khởi động các chính sách "phục hưng LRT", đây là những bước đi tiên phong trong việc ứng phó với đô thị hóa và mục tiêu phát thải khí nhà kính bằng 0.

Tại Việt Nam, hai thành phố lớn Hà Nội và TP.HCM đã đưa LRT vào quy hoạch hệ thống đường sắt đô thị, mặc dù kế hoạch này được dự kiến triển khai vào giai đoạn sau khi hệ thống MRT đã hình thành. Tuy nhiên, chuyên gia cho rằng việc sớm triển khai mô hình LRT là cần thiết để giảm tải cho cơ sở hạ tầng giao thông, đồng thời đáp ứng các cam kết về phát thải thấp.

TP.HCM, điểm hội tụ của nền kinh tế cả nước, hiện đang đối mặt với nhiều thách thức trong việc phát triển hạ tầng giao thông đô thị và kết nối vùng. Ước tính mỗi năm, tình trạng ùn tắc giao thông làm TP thiệt hại đến 6 tỷ USD. Dù là trung tâm kinh tế, nhưng hệ thống kết nối của TP.HCM với các tỉnh miền Nam và các nước lân cận còn nhiều hạn chế, đặc biệt là những tuyến liên kết kinh tế, du lịch dọc sông Sài Gòn còn khá khiêm tốn.

Ông Lê Hoàng Châu, Chủ tịch Hiệp hội Bất động sản TP.HCM (HoREA), nhấn mạnh: “Để trở thành một đô thị văn minh và hiện đại, TP.HCM cần phát triển hạ tầng kết nối liên vùng, điều này là rất quan trọng; đồng thời cần đầu tư vào hạ tầng tiên tiến theo xu hướng quốc tế để cải thiện khả năng kết nối nội đô và với các đô thị xung quanh.”

Đề xuất về một tuyến LRT dọc sông Sài Gòn có chiều dài gần 100 km kết nối từ Sài Gòn tới Tây Ninh đang nhận được sự quan tâm đặc biệt.

Vào đầu tháng 10, Tập đoàn Sun Group đã gửi đề xuất tới UBND TP.HCM về việc điều chỉnh quy hoạch chung của thành phố tới năm 2040, với tầm nhìn tới năm 2060. Theo đó, TP.HCM cần bổ sung vào quy hoạch một trục đại lộ rộng từ 8 đến 10 làn xe chạy dọc theo sông Sài Gòn, nối từ Củ Chi đến Tây Ninh. Tuyến đường sắt nhẹ là một phần quan trọng trong kế hoạch này, giúp việc di chuyển và giao thương giữa TP.HCM và Tây Ninh cũng như các tỉnh dọc sông Sài Gòn trở nên thuận lợi hơn.

Nếu được chấp thuận, phát triển tuyến LRT kết nối TP.HCM với Tây Ninh cùng với đại lộ dọc sông Sài Gòn sẽ tạo ra những giá trị kinh tế lớn và nâng cao liên kết giữa TP.HCM với các tỉnh khác như Bình Dương và Tây Ninh.

"Quy hoạch cho hai bên bờ sông Sài Gòn từ TP.HCM qua Củ Chi lên Tây Ninh cần có những tuyến đường quy mô từ 8 đến 10 làn xe, để đảm bảo đáp ứng nhu cầu gia tăng trong tương lai. Khi chúng ta phát triển một hệ thống hạ tầng du lịch hiện đại bao gồm đường thủy, đường bộ và đường sắt kết nối từ TP.HCM – Củ Chi – Núi Bà Đen - Tây Ninh, sẽ tạo ra một không gian sống động cho hành lang sông Sài Gòn, tương tự như những thành phố lớn thành công trên toàn cầu," KTS Trần Ngọc Chính, nguyên Thứ trưởng Bộ Xây dựng và Chủ tịch Hội Quy hoạch phát triển đô thị Việt Nam nhấn mạnh.

Với những ý tưởng quy hoạch đầy sáng tạo cùng với sự tham gia tích cực từ các tập đoàn kinh tế lớn có kinh nghiệm trong lĩnh vực phát triển hạ tầng, TP.HCM đang đứng trước cơ hội giải quyết bài toán về giao thông liên vùng, đồng thời hiện thực hóa mục tiêu "xanh hóa" nền kinh tế, từ đó tạo động lực tăng trưởng không chỉ cho riêng TP mà còn cho khu vực miền Nam Bộ.