Chính phủ trình chủ trương đầu tư dự án đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam

Bộ trưởng Bộ Giao thông Vận tải Nguyễn Văn Thắng đã báo cáo Tờ trình của Chính phủ về chủ trương đầu tư cho dự án đường sắt cao tốc trên trục Bắc - Nam.

Đường sắt cao tốc Bắc - Nam sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc đáp ứng nhu cầu vận tải, tái cấu trúc thị phần vận tải một cách hiệu quả và bền vững, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển kinh tế - xã hội và nâng cao đảm bảo quốc phòng, an ninh. Tuyến đường bắt đầu từ Thành phố Hà Nội (ga Ngọc Hồi) và kết thúc tại Thành phố Hồ Chí Minh (ga Thủ Thiêm), đi qua 20 tỉnh, thành phố với tổng chiều dài khoảng 1.541 km.

Dự án bao gồm việc xây dựng một tuyến đường sắt đôi có khổ 1.435 mm, sẽ được điện khí hóa, với tốc độ thiết kế lên tới 350 km/h và tải trọng 22,5 tấn/trục. Tuyến đường này không chỉ phục vụ vận chuyển hành khách mà còn đáp ứng yêu cầu lưỡng dụng cho quốc phòng, an ninh, có khả năng vận chuyển hàng hóa khi cần thiết.

Về công nghệ, tuyến đường sắt sẽ sử dụng công nghệ chạy trên ray, với các đoàn tàu động lực phân tán cho tàu khách và động lực tập trung cho tàu hàng. Hệ thống tín hiệu và thông tin sẽ tương đương với các công nghệ tiên tiến hiện đang được áp dụng tại các quốc gia phát triển có hệ thống đường sắt cao tốc. Báo cáo sơ bộ về phương án giải phóng mặt bằng và tái định cư cho biết dự án cần khoảng 10.827 ha đất và có khoảng 120.836 người sẽ phải tái định cư.

Tổng mức đầu tư sơ bộ của dự án ước tính khoảng 1.713.548 tỷ đồng (tương đương 67,34 tỷ USD). Dự kiến, ngân sách nhà nước sẽ được phân bổ vào các kế hoạch đầu tư công trung hạn để hoàn thành dự án vào năm 2035, dự kiến rót vốn trong 12 năm, với trung bình khoảng 5,6 tỷ USD mỗi năm, tương đương khoảng 1,3% GDP năm 2023 và 1,0% GDP vào năm 2027 (thời điểm khởi công). Trong quá trình thực hiện, dự án sẽ được tài trợ từ nhiều nguồn vốn hợp pháp khác nhau.

Về nhu cầu đầu tư cho Dự án, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh đã khẳng định rằng Dự án đáp ứng đầy đủ tiêu chí của một dự án quan trọng quốc gia thuộc thẩm quyền Quốc hội phê duyệt. Các ý kiến đề xuất Chính phủ bổ sung hồ sơ về việc chuyển đổi mục đích sử dụng rừng cũng đã được đề cập.

Ủy ban Kinh tế cũng thống nhất về tính cần thiết của Dự án dựa trên những cơ sở chính trị và pháp lý đã được nêu trong Tờ trình của Chính phủ.

Về phạm vi và các phương án thiết kế, Ủy ban Kinh tế nhận định rằng dự án phù hợp với quy hoạch mạng lưới đường sắt đến năm 2030 và tầm nhìn đến năm 2050. Đề nghị Chính phủ chỉ đạo rà soát và kết nối tối ưu giữa tuyến đường sắt cao tốc và các hệ thống giao thông khác.

Xét về hiệu quả kinh tế - xã hội và tài chính, Ủy ban Kinh tế yêu cầu làm rõ các cơ sở dự báo nhu cầu vận tải trong bối cảnh có sự khác biệt lớn giữa dự báo và thực tế trong các dự án BOT trước đây, điều này dẫn đến việc điều chỉnh phương án tài chính.

Báo cáo từ Hội đồng thẩm định Nhà nước cho rằng doanh thu và tăng trưởng doanh thu đang được dự đoán ở mức cao, mang lại nhiều rủi ro. Do đó, cần đánh giá cẩn thận về tính thực tế của hiệu quả tài chính của Dự án.

Về nguồn vốn đầu tư, tổng mức đầu tư sơ bộ 1.713.548 tỷ đồng (67,34 tỷ USD) đã vượt quá 114% tổng mức vốn đầu tư công trung hạn nguồn ngân sách nhà nước giai đoạn 2021 - 2025. Do vậy, cần xem xét thận trọng vấn đề này.

Về các cơ chế và chính sách đặc thù, Ủy ban Kinh tế nhấn mạnh tầm quan trọng cũng như tác động lâu dài của dự án tới kinh tế - xã hội, đồng thời nêu rõ những yêu cầu về công nghệ phức tạp khi triển khai lần đầu tại Việt Nam. Chính phủ đã đề xuất 19 nhóm cơ chế chính sách đặc thù, cần tổng hợp và đánh giá tác động để đảm bảo tính khả thi và hiệu quả cho dự án. Các cơ chế chính sách đề xuất cần được rà soát và điều chỉnh cho phù hợp.